Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumu'nun 3. Konferansı Antalya'da, "İnsan Haklarının Standardizasyonu ve Anayasa Yargısının Rolü" temasıyla gerçekleştirildi. Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, açılış konuşmasında, "İnsan haklarını korumak, yalnızca bir yargı görevi değil aynı zamanda insanlığın ortak vicdanına verilen bir sözdür" diyerek, Balkan coğrafyasında hukukun üstünlüğü ve temel hakların korunması için ortak hareket çağrısı yaptı.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin ev sahipliğinde düzenlenen Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumu 3. Konferansı, 14 Kasım 2025'te ATGV Antalya Eğitim ve Sosyal Tesisleri'nde yapıldı. Bu yılki toplantının odağında, insan haklarının bölgesel düzeyde ortak standartlara kavuşturulması ve anayasa yargısının bu süreçte üstlendiği rol yer aldı.
Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya, konuşmasının merkezine insan hakları vurgusunu yerleştirdi. Özkaya, şu ifadeleri kullandı:
"İnsan haklarını korumak, yalnızca bir yargı görevi değil aynı zamanda insanlığın ortak vicdanına verilen bir sözdür. Hâl böyle olunca hep birlikte atacağımız adımlar, hukukun üstünlüğünü ve insan haklarının korunmasını Balkan coğrafyasının ortak paydası hâline getirecektir."
Özkaya, küreselleşen dünyada anayasa yargısının yalnızca ulusal sınırlar içinde değil, evrensel hukuk normları ve uluslararası içtihatlarla birlikte şekillendiğini belirtti. Farklı ülkelerin anayasa mahkemeleri arasında kurulacak yapıcı diyalog ve iş birliğinin, hem bireysel hakların korunmasında hem de adaletin küresel ölçekte tesisinde kritik önemde olduğunun altını çizdi.
Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumunun, bölge ülkelerinin anayasa mahkemelerini bir araya getirerek yalnızca yargısal tecrübe paylaşımını değil, aynı zamanda ortak ilkelere dayalı bir hukuk kültürü inşa etmeyi hedeflediğini vurgulayan Özkaya, şunları söyledi:
"Bu Forum, Balkan coğrafyasının çeşitliliğini bir zenginlik olarak gören, farklı geleneklerden beslenen ama insan hakları, adalet ve anayasanın üstünlüğü ilkelerinde buluşan bir diyalog zemini sunmaktadır. Artık insan haklarının korunması yalnızca ulusal sınırların konusu olmaktan çıkmış; uluslararası ve bölgesel düzeyde ortak standartlar etrafında şekillenmeye başlamıştır."
Özkaya, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin Dünya Anayasa Yargısı Konferansı, Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansı, Asya Anayasa Mahkemeleri ve Muadili Kurumlar Birliği, Balkan Ülkeleri Anayasa Mahkemeleri Forumu ve Afrika Anayasa Yargısı Konferansı gibi yapılardaki aktif rolünü hatırlatarak, otuzdan fazla yüksek mahkemeyle imzalanan ikili iş birliği anlaşmalarına dikkat çekti.
Başkan Özkaya, Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumunun, bölgesel düzeyde anayasal diyalog ve dayanışmanın güçlenmesi için bir dönüm noktası olabileceğini belirterek şu değerlendirmede bulundu:
"Bu alanda atılacak yeni somut adımlar, Balkan ülkelerinin yalnızca ortak anayasal sorunları tartışmalarını değil; hukukun üstünlüğü, insan haklarının korunması ve demokratik standartların yükseltilmesi yönünde ortak ilkeler geliştirmelerini sağlayacaktır. Böylelikle, Avrupa'daki çok taraflı iş birliklerine benzer şekilde Balkanlar'a özgü bir anayasal dayanışma modeli ortaya çıkacaktır."
Konferansa; Arnavutluk, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Kuzey Makedonya, Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Romanya anayasa mahkemelerinin başkan ve üyeleriyle birlikte Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Moldova anayasa/yüksek mahkeme temsilcileri katıldı. Afrika Anayasa Yargısı Konferansı Daimî Genel Sekreteri ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) yargıçları da toplantıda yer aldı.
Türkiye'den ise Sayıştay Başkanı Metin Yener, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Muhsin Şentürk, Danıştay Başsavcısı Cevdet Erkan, Adalet Bakan Yardımcısı Niyazi Acar ve Antalya Valisi Hulusi Şahin konferansa iştirak etti.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Muhsin Şentürk, konuşmasında insan hakları, hukukun üstünlüğü ve demokrasi kavramlarının çağın vazgeçilmez değerleri olduğunu vurguladı. Anayasa mahkemelerinin yalnızca devlet organları arasındaki dengeyi değil, bireyin devlet karşısındaki konumunu da güvence altına aldığını belirterek, "Anayasa mahkemeleri, kararlarıyla sadece hukuku uygulamaz; aynı zamanda toplumun vicdanında adalet duygusunu pekiştirir." dedi.
Danıştay Başsavcısı Cevdet Erkan da Forumun, yargı organları arasındaki kurumsal dayanışmayı güçlendirmenin ötesinde, ortak hukuki değerler ve insan haklarına dayalı adalet anlayışının buluştuğu önemli bir platform olduğunu ifade etti.
Forumun Daimî Sekretaryası'nı yürüten Bulgaristan Anayasa Mahkemesi Başkanı Pavlina Panova, Balkan Anayasa Mahkemeleri Forumunun her toplantıda "daha somut ve güçlü adımlar attığını" belirterek, yalnızca akademik tartışmalara değil, kalıcı dostluklara da zemin hazırladığını söyledi. Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansı adına konuşan Arnavutluk Anayasa Mahkemesi Üyesi Sonila Bejtja ise, "Birbirimizin kararlarını okuduğumuzda, standardizasyonun yolunu açmış oluruz." diyerek karşılıklı içtihat takibinin önemini vurguladı.
Gün boyunca üç ayrı oturumda Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Romanya, Moldova ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yüksek yargı temsilcileri sunumlar yaparak, insan hakları standartlarının güçlendirilmesinde anayasa mahkemelerinin rolünü değerlendirdi.
Kapanış konuşmasını yapan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Türkiye Hâkimi Prof. Dr. Saadet Yüksel, anayasa mahkemelerinin anayasanın üstünlüğünü koruyan nihai denetim organları olduğunu vurgulayarak, "Farklı kıtalarda ve hukuk sistemlerinde bulunsak da, insan haklarının korunması ve anayasal adaletin yaşatılması yönündeki derin bağlılıkta birleşiyoruz. Çeşitliliğimiz gücümüz; demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı ise ortak temelimizdir." ifadelerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da foruma gönderdiği mesajda, konferansın ele aldığı başlıkların, dünya gündeminden düşmeyen insan hakları ihlallerine çözüm arayışları açısından son derece önemli olduğunu belirtti. Erdoğan, "Eşref-i mahlûkat olan insanın yaratılıştan gelen haklarını gözetmek, izzetini ve şerefini korumak, tarihimizden ve medeniyetimizden tevarüs ettiğimiz ulvi vazifelerdir" dedi.
Türkiye'nin 150 yıllık anayasal birikimiyle bölgesinde örnek teşkil ettiğini dile getiren Erdoğan, Türkiye'nin, dünyanın neresinde olursa olsun zulme, haksızlığa ve hukuksuzluğa karşı çıkmayı "insanlığın vicdanı olma" sorumluluğunun bir parçası olarak gördüğünü kaydetti.