CHP İstanbul Milletvekili, TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Başkanvekili Sezgin Tanrıkulu, Türkiye'de İnsan Hak İhlalleri Aralık 2022 Raporu'nu yayınladı. Raporda 227 kişinin yaşam hakkının ihlal edildiği ve 380 kişinin işkenceye maruz kaldığı belirtildi.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanvekili Sezgin Tanrıkulu, Türkiye'deki hak ihlallerine ilişkin düzenli olarak yayımladığı raporun aralık ayı verilerini paylaştı.
Aralık Ayı Hak İhlalleri Raporu'nda Halk TV Youtube Koordinatörü Uğur Yanıkel'in ölümünde hastanede yaşanan ihmale ve başlatılan idari soruşturmaya, Gezi Davası'nda verilen cezaların onanmasına ve Hatay Barosu eski Başkanı Ekrem Dönmez’i 29 Temmuz 2020 tarihinde "kimlik göstermediği" gerekçesiyle zor kullanarak gözaltına alan 3 polis memuru hakkında soruşturmaya İskenderun Kaymakamlığı tarafından izin verilmemesine dikkat çekildi.
2 Aralık Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü kapsamında BM Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) verilerine yer verilen raporda, Modern Kölelik verilerine ilişkin "Dünyada 49,6 milyon insan modern kölelik koşullarında yaşıyor" denildi ve şu veriler paylaşıldı;
-Dünyada 4,9 milyon kadın ve çocuğa seks işçiliği yaptırılıyor.
- (3'te 2'si Asya-Pasifik bölgesinde olmak üzere) Dünya çapında 22 milyon insan zorla evlendirildi.
- Dünyadaki zorla çalıştırmanın (zorla seks işçiliği dahil) yüzde 86'dan özel sektördeki işverenler sorumlu.
- (ILO, dünya genelinde işverenlerin zorla çalıştırmadan 150 milyar dolar kar elde ettiğini tahmin ediyor. Bu paranın 51,8 milyar doları Asya-Pasifik bölgesinden, 46,9 milyon doları ise gelişmiş ülkeler ve Avrupa Birliği'nde elde edildi.)
Nüfusa oranla dünyada en fazla "modern köleye" sahip bölge Körfez Arap ülkeleri.
Zorla çalıştırma, borç esareti, soy temelli kölelik, zorla evlilik ve ev hizmetlerindeki köleliğin "modern kölelik" kapsamında yer aldığı belirtildi.
Raporda 'Özel güvenlik Bölgesi' ilan edilen yerlere ilişkin de "Şırnak Valiliği, Merkez, Cizre, Silopi, Beytüşşebap, Uludere ve Güçlükonak İlçelerine bağlı 15 bölgeyi 1-15 Ocak 2023 tarihleri arasında geçici özel güvenlik bölgesi ilan etti. Diyarbakır Valiliği de Lice ilçesinin Yalımlı Mahallesi'ne bağlı Hevsel ve Aliye mezralarını 28 Aralık itibarıyla 7 gün süreyle geçici özel güvenlik bölgesi ilan etti" denildi.
Rapora göre; aralık ayında, 3’ü cezaevinde, 3’ü resmi ihmal sonucu olmak üzere 227 kişinin yaşam hakkı ihlal edildi. Aralık ayında, 86’sı cezaevinde olmak üzere 380 işkence olayı yaşandı. İşkence görenlerden 2’si çocuktu.
"Yaşam Hakkı" bölümünde, Bülent A. isimli vatandaşın İzmir'de dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle polis kurşunuyla öldürüldüğü, 18 yaşındaki Zuhal E. Y.'nin İstanbul'da bir motosiklete açılan ateş sonucu yoldan geçerken isabet eden kurşunlar nedeniyle hayatını kaybettiği belirtildi. İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesinde sivil polis Emrullah G.'nin, park yeri meselesi yüzünden tartıştığı M.A’yı silahıyla yüzünden yaraladığı belirtilirken set çalışanı Çetin Kaya'yı öldüren polise "iyi hal" indirimi ile verilen 25 yıllık cezaya da dikkat çekildi.
Raporda, Uğur Mumcu suikastında Mumcu'nun aracına bomba yerleştirdiği mahkeme kararıyla sabitlenen Oğuz Demir hakkında "kaçak" kararı verildiği aktarıldı.
Aralık 2022'deki nefret suçlarının da aktarıldığı raporda; Deniz Poyraz davası, mülteci ölümleri ile resmi ihmal ve hata sonucu ölümlere de yer verildi. Kadın cinayetleri ve iş cinayetlerine ilişkin bölümde, şu veriler paylaşıldı:
- Bianet.org’un hazırladığı 'erkek şiddeti çetelesi'ne göre, aralık ayında -en az- 19 kadın ve 3 çocuk öldürüldü.
- Aralık ayında -en az- 65 kadına erkekler tarafından şiddet uygulandı.
- En az 29 kız ve erkek çocuğu istismar edildi.
- En az 16 kadın taciz edildi, 6 kadına da tecavüz edildi.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin verilerine göre aralık ayında 181 işçi, iş cinayetleri sonucunda yaşamını yitirdi.
- 2022 yılında iş cinayetleri sonucunda yaşamını yitirenlerin 108’nin kadın, 64’nün çocuk/genç, 90’nın göçmen/mülteci olduğu belirlendi.
Raporun "işkence ve kötü muamele" bölümünde, "Aralık ayında biri çocuk en az 7 kişi gözaltında ya da gözaltı merkezleri dışında işkenceye maruz kaldığını basına açıkladı, suç duyurusunda bulundu ve/veya insan hakları örgütlerine başvurdu. Aralık ayında düzenlenen eylemlerde de biri çocuk en az 287 kişi polisin/jandarmanın fiziksel şiddetine maruz kaldı" denildi.
Gazeteci Beyza Kural'a yönelik polis şiddetindeki hukuki sürece ilişkin de "Polis memurları K.A., N.D., Y.Ş. hakkında gazeteci Beyza Kural’a şiddet uyguladıkları gerekçesiyle açılan dava 1 Aralık Günü sonuçlandı. İstanbul 35. Asliye Ceza Mahkemesi, polislere 'iş ve çalışma hürriyetinin ihlali' gerekçesiyle 6'şar bin lira adli para cezası verdi. Ceza 10 taksitte ödenecek. Anayasa Mahkemesi, Beyza Kural’ın bireysel başvurusunu 18 Şubat 2021 tarihinde sonuçlandırmış ve 'insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının', 'ifade özgürlüğünün' ve 'basın özgürlüğünün' ihlal edildiği gerekçesiyle yeniden soruşturma açılmasına ve 15 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar vermişti" denildi.
Ayrıca raporda "Ancak, toplantı ve gösterilerde dövülerek, gaz sıkılarak, ters kelepçe takılarak gözaltına alınanlar ile işkence gördüğü halde bunu açıklamayan, suç duyurusunda bulunmayanlar dikkate alındığında gerçek sayının bunun çok üzerinde olduğu ortaya çıkmaktadır" denildi.
Aralık ayında cezaevlerinde 3 kişinin hayatını kaybettiği ve işkence ile kötü muamele vakası yaşandığı kaydedilerek, "Ancak, cezaevleri ile haberleşme olanaklarının zorluğu dikkate alınınca, şiddet görenlerin sayısının bunun çok üzerinde olduğu anlaşılacaktır. Ayrıca, cezaevlerinde ayakta sayım uygulaması, çift kelepçe zorlaması gibi uygulamaların fiziksel şiddet olarak ele alınması gerekmektedir. Cezaevlerinde, yasaklama kararı olmadığı halde yayınların verilmemesi, görüş, havalandırma ve sosyal etkinliklerin keyfi biçimde kısıtlanması, hastane sevklerinin gerçekleştirilmemesi gibi birçok sorun yoğun bir biçimde yaşanmaktadır. Bu nedenlerle cezaevlerinde fiziksel ve/veya psikolojik şiddete maruz kalan, hakları keyfi bir biçimde ellerinden alınan tutuklu ve hükümlülerin gerçek sayısını vermenin olanağı bulunmuyor" notuna yer verildi.
Ayrıca, cezaevlerinde 86 kişinin de işkence ve kötü muameleye maruz bırakıldığı belirtildi.
Raporun "düşünce ve ifade özgürlüğü" kısmında aralık ayında 4 gazetecinin saldırıya uğradığı, en az 5 gazetecinin gözaltına alındığı, 2 gazetecinin tutuklandığı, en az 5 gazeteciye soruşturma veya dava açıldığı, en az 2 gazetecinin para veya hapis cezasına mahkum edildiğine dikkat çekildi.
Raporda Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) verilerine göre 1 Aralık itibarıyla 64 gazetecinin cezaevinde olduğunun altı çizildi.
Basın kuruluşlarına yönelik erişim engelleme kararlarına da yer verilen raporda düşünce suçu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği vurgulanan konuşma, yazı, şarkı söyleme, afiş asma, bildiri dağıtma gibi etkinlikler nedeniyle verilen cezalar ve açılan soruşturma ile davalara da dikkat çekildi.
Aralık ayında toplam 49 toplatma ve erişim engelleme kararı uygulandığı belirtilen raporda şu veriler aktarıldı:
"Halk TV’ye 23, TELE 1’e 16, KRT TV’ye 6, Fox TV’ye 4, Flash TV’ye 4 olmak üzere toplam 53; TGRT’ye 2, Beyaz TV’ye 1, ATV’ye 1 defa ceza verilirken A Haber, Ülke TV, Kanal 7, TV Net ve TV 24’e ise cezai yaptırım uygulamadı.
-RTÜK, son olarak 21 Aralık’ta Halk TV’ye 3 kez yayın durdurma, TELE 1 ve Fox TV’ye idari para cezası verildiğini açıklamıştı.
RTÜK'ün Halk TV, TELE 1, KRT ve Flash TV’ye verdiği cezaların toplamı 17 milyon 335 bin lira… TGRT, Beyaz TV ve ATV’ye uygulanan cezaların toplam miktarı ise 1 milyon 674 bin lira…"
44 Erişim Engelleme Kararı ise şöyle;
- cumhuriyet.com.tr (İstanbul Bakırköy 6. Sulh Ceza Hakimliği)
- ilerihaber.org, birgun.net, 1 sosyal medya paylaşımı (İstanbul Anadolu 4. Sulh Ceza Hakimliği)
- ilerihaber.org, birgun.net, cumhuriyet.com.tr (İstanbul Anadolu 4. Sulh Ceza Hakimliği)
- cumhuriyet.com.tr, yenicaggazetesi.com.tr, artigercek.com (Kırklareli Sulh Ceza Hakimliği)
- cumhuriyet.com.tr, birgun.net (İstanbul Anadolu 6. Sulh Ceza Hakimliği)
- birgun.net, ilerihaber.org, yenicaggazetesi.com.tr (İstanbul Anadolu 4. Sulh Ceza Hakimliği)
- cumhuriyet.com.tr, diken.com.tr, 1 sosyal medya paylaşımı (İstanbul Anadolu 5. Sulh Ceza Hakimliği)
- diken.com.tr, gazeteduvar.com.tr, birgun.net (Ankara 7. Sulh Ceza Hakimliği)
- cumhuriyet.com.tr, gazeteduvar.com.tr, gazetekarinca.com (İstanbul Anadolu 10. Sulh Ceza Hakimliği)
- cumhuriyet.com.tr, birgun.net, halktv.com.tr (İstanbul Bakırköy 3. Sulh Ceza Hakimliği)
- sendika.org, ilerihaber.org, medyascope.tv (Diyarbakır 5. Sulh Ceza Hakimliği)
- ankahaber.net, t24.com.tr, sosyal medya paylaşımları (Ankara 6. Sulh Ceza Hakimliği)
- yenicaggazetesi.com.tr, cumhuriyet.com.tr, halktv.com.tr (Erişim Sağlayıcıları Birliği)
- diken.com.tr, cumhuriyet.com.tr, birgun.net, halktv.com.tr, evrensel.net, haber.sol.org.tr (İstanbul 8. Sulh Ceza Hakimliği)
RTÜK tarafından toplam 5 yayın kuruluşuna ceza verildi:
- Halk TV 3 kez yayın durdurma ve para cezası
- TELE 1 idari para cezası
- FOX TV idari para cezası
“Düşünceyi ifade özgürlüğü” kapsamında değerlendirilmesi gereken etkinlikleri (konuşma, yazı, şarkı söyleme, afiş asma, bildiri dağıtma gibi) nedeniyle Aralık ayında en az 21 kişi gözaltına alındığı belirtilen raporda şu veriler aktarıldı:
- Ay içinde en az 14 kişi hakkında dava/soruşturma açıldı.
- Davalarda en az 8 kişiye hapis/para cezası verildi.
- Kültür ve Turizm Bakanlığı, Emin Alper’in “Kurak Günler” filmine verdiği finansal desteği faizi ile geri istedi.
-Montrö Boğazlar Sözleşmesine ilişkin ortak bir bildiri yayınlayan emekli 103 amiral hakkında açılan dava 20 Aralık günü sonuçlandı. Ankara 20. Ağır Ceza Mahkemesi tüm sanıkların beraatına karar verdi.
Sosyal Medya paylaşımları nedeniyle gözaltına alınanlar, tutuklananlara ilişkin veriler de şöyle;
-Sosyal medya paylaşımları nedeniyle Aralık Ayında en az 1 kişi gözaltına alındı, 1 kişi tutuklandı.
-Ay içinde en az 3 kişi hakkında soruşturma/dava açıldı.
-Davalarda en az 1 kişi hapis/para cezasına mahkum edildi.
Ayrıca "Ancak, sosyal medya paylaşımlarına ilişkin basın yayın organlarından derlenen bu verilerin gerçek durumu yansıtmaktan çok uzak olduğu unutulmamalıdır." uyarısına yer verildi.
Raporun örgütlenme özgürlüğü bölümünde şu veriler paylaşıldı:
Yargılanan Parti ve Belediye Yöneticileri:
Aralık ayında parti, belediye, sendika ve derneklerin üye ve yöneticisi çok sayıda kişi gözaltına alındı.
- Gözaltına alınanlardan en az 30’u tutuklandı.
- Ay içinde sonuçlanan davalarda en az- 13 kişi hapis/para cezasına mahkum edildi.
- Diyarbakır Büyükşehir Belediye Eş Başkanı Selçuk Mızraklı’ya Diyarbakır 9. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilen 9 yıl 4 ay 15 gün hapis cezası 6 Aralık günü Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından bozuldu. Mızraklı, 19 Ağustos 2019 tarihinde görevden alınarak yerine kayyım atanmıştı.
Milletvekilliği Düşürme Kararı:
- HDP Diyarbakır Milletvekili Semra Güzel’in vekilliği 22 Aralık Günü TBMM Genel Kurulunda yapılan oylamada 'yasama faaliyetlerine katılmadığı' gerekçesiyle düşürüldü.
- HDP İstanbul Milletvekilli Zeynel Özen’in yurtdışına çıkışına İçişleri Bakanlığı talimatıyla şerh konuldu.
"Toplantı ve gösteri özgürlüğü" bölümünde aralık ayında, kolluk güçlerinin zor kullanarak müdahale ettiği basın açıklaması, bildiri dağıtma, protesto eylemi gibi en az 29 eylemde biri çocuk en az 393 kişinin gözaltına alındığı ifade edildi.
Aralık ayında, en az 7 miting, etkinlik, basın açıklaması, toplantı, gösteri, festival, tiyatro/film gösterimi valilikler ve kaymakamlıklar tarafından engellendi, yasaklandı. 2911 sayılı yasa uyarınca yargılanan en az 73 kişi hapis/para cezasına mahkum edildiği belirtilen raporda 7 ilde eylem ve etkinliklerin değişik sürelerle yasaklandığı ya da mülki idare amirinin iznine bağlandığı vurgulandı:
1. Siirt (1 Aralık itibarıyla 15 gün, 31 Aralık itibarıyla 15 gün)
2. Diyarbakır (11 Aralık günü)
3. Şırnak (14 Aralık itibarıyla 7 gün)
4. Hakkari (15 Aralık itibarıyla 15 gün)
5. Kahramanmaraş (16 Aralık itibarıyla 10 gün)
6. Muş (19 Aralık itibarıyla 13 gün)
7. Mardin (30 Aralık itibarıyla 15 gün)..."