6 Ekim 1923 İstanbul’un kurtuluşu

Milli Mücadele’nin ardından işgal devletler, Dolmabahçe Sarayı önünden Türk Bayrağı’nı selamlayarak İstanbul’u terketmek zorunda kaldı. Yaklaşık 5 yıl süren işgalin ardından 6 Ekim 1923’te İstanbul işgalden kurtarılmış oldu. Ve Atatürk’ün o ‘Geldikleri gibi giderler’ açıklaması, işgalin simeleşmiş sözlerinden oldu. 

6 EKİM 1923’TE NE OLDU?

Her 6 Ekim, İstanbul'un işgalden kurtuluşunun yıl dönümü coşkuyla kutlanır. 4 yıl 10 ay ve 23 gün boyunca devam eden işgal dönemi ve İstanbul'un kurtuluş sürecinde geçen günler, Türk tarihine altın harflerle yazıldı.

13 Kasım 1918’de Fransız, İngiliz, Yunan, İtalyan gemileri Boğaz'a giriş yaptı. 30 Ekim 1918 yılında imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması'na dayanarak Haydarpaşa önlerine demirleyen işgalci kuvvetler, İstanbul’a çıkış yaptı.

Fiilen gerçekleşmiş olan işgal, 16 Mart 1920’de resmiyete döküldü. Türk ordusunun İzmir'e girmesinin ardından Fahrettin Paşa komutasındaki 5. Süvari Kolordusu İtilaf Devletleri kontrolündeki tarafsız bölgeye doğru ilerledi. Bunun ardından Müttefik kuvvetlerde yer alan Fransız ve İtalyan birlikleri geri çekilmek zorunda kaldı. İngiliz birlikleri General Harrington'un talimatıyla savunma pozisyonuna geçti.

ATEŞ EMRİ

İngiltere, Ankara Hükûmeti ile anlaşma yollarına girişti. Ankara Hükûmeti, Çanakkale ve İstanbul boğazlarının denetimini talep etti. İngiltere başbakanı Lloyd George bu talepleri kabul etmedi. Ancak Harrington ateş açılmaması talimatını verdi. Türk birlikleri, İngiliz direnişi ile karşılaşmadan tarafsız bölgeye giriş yaparak Çanakkale Boğazı'na doğru ilerledi. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, General Harrington'a mesaj göndererek İstanbul'u boşaltmaya hazır olmalarını emretti. Fakat işgalciler Atatürk’ün sözlerine dikkate almadı ve kenti terketmedi.

ANLAŞMAYA UYMADILAR

Bunun ardından Gazi Mustafa Kemal Atatürk, o tarihe geçen ‘Geldikleri gibi giderler’ sözünü söyledi. Gerçekten de öyle oldu. Diğer yandan da İzmir'in Kurtuluşu’nun ardından Damat Ferit Paşa, 21 Eylül 1922 yılında ülkeden kaçmak zorunda kaldı. Mudanya Mütarekesi kapsmaında Trakya topraklarının teslimi yapılırken Türkiye'yi temsil edecek kişi olarak Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın talebiyle Refet Paşa; İstanbul komutanı olarak da Millî Müdafaa Umumi Katibi Selahattin Adil Paşa’ya görev tevdi edildi.

Refet Paşa, 19 Ekim’de 100 kişilik bir kuvvetle Gülnihal vapuru ile Mudanya'dan ayrılarak İstanbul'a hareket etti. Arkasından ‘İstanbul Komutanı’ sıfatıyla Selahattin Adil Paşa, 81. Alay ile İstanbul'a giriş yaptı. Refet Paşa ve Selahattin Adil Paşa'nın İstanbul'a gelmesine karşın işgal sona ermedi. Mütarekeye göre işgal kuvvetleri barış antlaşmasının hemen ardından İstanbul'u boşaltacaktı.

24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması'nın ardından, 23 Ağustos 1923 yılı itibarıyla İtilaf Kuvvetleri İstanbul'dan ayrılmaya başladı. Son İtilaf birliği de 4 Ekim 1923’te Dolmabahçe Sarayı önünde gerçekleştirilen bir törenle Türk Bayrağı'nı selamlayarak kenti terk etmek zorunda kaldı. 6 Ekim 1923 yılında da Şükrü Naili Paşa İstanbul'a giriş yaptı ve işgal resmî olarak sonlanmış oldu.

167 GEMİ İSTANBUL’DAN KAÇTI

İşgalci devletler İstanbul'u işgal etmek adına 15 Kasım 1920 yılında donanmadaki gemilerin sayısı 167'ye çıkartmıştı. 3 bin 500 kişilik kuvvetlerini kenti yerleştirdiler… Fakat Atatürk ve silah arkadaşları işgale karşı direndi. İşgalci devletler sonunda yenilirken, tek tek gemileriyle beraber kenti terk ettiler.