Az al çok öde dönemi başladı

Asgari ücret, zam ve enflasyon çıkmazında olan Türkiye'de gıda fiyatlarındaki fahiş artış dünya medyasının gündemine girdi. Londra merkezli Reuters bugün Türkiye'deki temel gıda ürünlerini analiz etti. Ezgi Erkoyun, Jonathan Spicer imzalı haberde, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yeni bir adım atması gerekebileceği belirtildi.

"Az al çok öde dönemi başlıyor!" başılığını atan Reuters muhabirleri yaptıkları gıda analizinde, "Türkiye'de gıda o kadar pahalı hale geldi ki, bazı insanlar önümüzdeki aylarda yapılabilecek zamlardan etkilenmemek için tüm paralarını pirinç ve makarnaya stoğu yapmak için harcıyor. Ebeveynler daha ucuz bebe bisküvilerine yöneldi. Yumurta fiyatı bir yılda neredeyse iki katına çıktı" ifadelerini kullandı. Yağ fiyatlarını tiye alındığı analizde, sosyal medyada evlilik tekliflerinde nişan yüzüğü yerine kızartmalık yağ verildiğini gösteren görsellerin hızla yayıldığı belirtildi.

"KARNIMIZI DOYURACAK KADAR..."

Analiz'de İstanbul'da yaşayan üç çocuk babası güvenlik görevlisi Hüseyin Duran'ın görüşüne yer verildi. Reuters muhabirleri işsizlik nedeniyle kısa çalışma ödeneği aldığını belirtilen 43 yaşındaki Duran'ın, “En ucuz markalardan sadece karnımızı doyuracak kadar ürün alabiliyoruz. Tüm gıda ürünlerinin fiyatları yükseliyor özellikle de bebek mamaları” ifadelerini kullandığını aktardı. Duran “Çocuklarım için endişeleniyorum. Mutfak masrafları, kira ve kredi ödemeleri derken para bitiveriyor” dedi.

Salgının ekonomileri tahrip ettiğini ve sıfıra yakın enflasyonun yaşandığı bir ortamda Türkiye’de tüketici fiyatlarında yıllık bazda yüzde 15 artış yaşandığını belirten gazete, Türkiye gelişmekte olan ülke piyasalarında tüketici fiyatlarındaki artışta Arjantin’in ardından ikinci sırada, OECD ülkelerinde ise açık ara zirvede bulunduğunu hatırlattı.

GIDA ENFLASYONU YÜZDE 20’NİN ÜSTÜNDE

Gazete artan mazot ve gübre fiyatlarına kurak iklimin de eklenmesiyle gıda ürünleri bir önceki seneye kıyasla yüzde 20’den fazla yükseldiğini kaydetti. Gazete ekonomistlerin, Türk lirasındaki rekor seviyedeki değer kaybı nedeniyle gıda ithalatı maliyetinin 9 milyar dolar seviyesine ulaştığına dikkat çektiğini belirtti.

FAİZ ARTIŞI EKONOMİYİ YAVAŞLATTI, ERDOĞAN BAŞKA ADIM ATABİLİR

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan pek istemese de, faizlerin artırılmasını kabul ettiğini ifade eden gazete; faiz artışı, aşı uygulaması başlarken ekonominin koronavirüsünün etkilerinden kurtulmasını yavaşlattığını belirtti.

Reuters: "Erdoğan’ın Kasım ayında atadığı Merkez Bankası (TCMB) Başkanı enflasyonu kontrol altına alma sözü verse de, anketlerin kazanın giderek kaynamadığını göstermesi Erdoğan’ın temel yaşam giderleri konusunda başka bir adım atmasını gerektirebilir." ifadelerini kullandı.

Reuters’a görüş veren bir yetkilinin hükümetin 2021 yılında enflasyonun zorlu olmasını beklediğini ve yakından takip izlenmesi gerektiğini söylediğini aktardı.

‘TÜRKİYE AĞIR STAGFLASYONLA BOĞUŞUYOR’

Capital Intelligence Ratings’ten Yesenn El-Radhi'nin, " Koronavirüs nedeniyle sokağa çıkma yasaklarının ve yüksek borçlanma maliyetlerinin hakim olduğu bir ortamda Türkiye halen “ağır bir stagflasyon ile boğuşuyor. Küresel emtia fiyatlarındaki artış ve liradaki sert değer kaybının fiyatlara geç yansıması nedeniyle enflasyon baskısı yüksek olmaya devam ediyor” ifadelerini kullandı.

FİYATLAR YÜZDE ELLİ ARTTI

Türkiye vatandaşları için salgının yanı sıra, market alışverişine gitmek de bir mutsuzluk kaynağı haline geldi. Patlıcan, portakal ve ayçiçek yağı fiyatları geçtiğimiz seneye kıyasla %50 yükseldi.

Soyadının açıklanmasını istemeyen 31 yaşındaki Pınar, “Üç dört ay alışverişe gitmemek için her şeyi toptan alıyorum. Alışveriş için markete her gittiğimde torbaya daha az ürün giriyor ama ödediğim para artıyor” dedi.

İşten çıkarmalar yasaklandığı için kısa çalışma ödeneği ile geçinen bir aşçı olan Pınar aldığı paranın yalnızca kira ve faturalara yettiğini söyledi.

Pınar, “Birçok uykusuz gece geçirdim. Sanırım sonunda ben de işsiz kalacağım” dedi.

HİPERENFLASYON TÜRKİYE'NİN BAŞINI AĞRITIYOR

Hiperenflasyon 1990’larda Türkiye’nin başını çok ağrıtmış ve 2003 yılında Erdoğan’ın göreve gelmesinden sonra uygulanan Uluslararası Para Fonu (IMF) programı ile durdurulabilmişti.

Enflasyon gıda fiyatları öncülüğünde 2018 krizinde yine tırmanmış ve o tarihten beri çoğunlukla çift basamaklı olarak devam etmişti. Ekonomistler bu duruma kronikleşen ticaret açığını ve hükümetin dolara müdahale etmek için rezervleri boşaltmasını sebep gösteriyor.

SİYASİ TABLO

Metropoll tarafından geçen ay yapılan anket sonuçlarına değinen Reuters, sokaktaki insanların yüzde 80’inin enflasyonun açıklanandan daha yüksek seviyede olduğunu düşündüğünü gösterdiğini belirtti.

Derin Yoksulluk Ağı tarafından yapılan bir başka anket ise İstanbul’da ankete katılanların yarısından fazlasının belediyeden gıda yardımı aldığını gösterdi.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu durumun her geçen gün kötüye doğru gittiğini söyledi.

Kılıçdaroğlu, “Bu coğrafyada daha önce açlık yaşanmamıştı. Şimdi açlık yaşanıyor” dedi.

Diğer yandan Erdoğan Kasım ayında enflasyonu düşürmek için faiz artırımlarını kastederek gerekirse “acı ilaç” içmenin gerekli olduğunu dile getirmişti.

Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan Nisan’a kadar yüksek kalması beklenen enflasyonla mücadele etmek için yapısal boyutta adımlar atılacağını söylemişti.

Hükümetin fiyatları düşürmek için atabileceği birkaç adım bulunuyor. Ankara, tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) içinde ciddi ağırlığı bulunan tütün ürünlerinde vergi indirimine gitti. Diğer yandan TÜFE’ye daha az etkisi bulunan alkol ürünlerinde vergiler artırıldı.

Hükümet kanadından atılabilecek bir diğer adım ise doğal gaz ve elektrik fiyatlarında ayarlama yapmak. Geçen ay asgari ücret 2021 yılı için %21 artırılarak 2,825 liraya (377 dolar) çıkarıldı. Bu artış çalışanların maaşına yansıdığı gibi ortalama TÜFE’ye de etki ediyor.

TÜSİAD Baş ekonomisti Gizem Öztok Altınsaç geçen hafta düzenlenen bir panelde yaptığı değerlendirmede, “Gıda fiyatlarını faiz ile çözemezsiniz. Bizim enflasyon sorunumuz çok büyük, o yüzden daha hedefe yönelik adımlar atmamız gerekiyor” dedi.