Yurt dışı çıkış harcı anayasal seyahat özgürlüğü hakkına aykırı

150 TL olan yurt dışı çıkış harcına zam geleceğine yönelik haberler vatandaşlar tarafından tepkilere neden olmuştu. Vergi kanunları ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasını içeren kanun teklifi Meclis Başkanlığı'na sunuldu. AK Parti Grup Başkan Vekili Abdullah Güler, tartışmalara neden olan yurt dışı çıkış harcının 150 TL'den 500 TL'ye yükseltileceğini açıkladı.

Kararı Cumhuriyet’e değerlendiren Ankara Barosu Vergi ve İdare Hukuku Kurulu Başkanı Çağrı Ünsal, yurtdışı çıkış harcındaki fahiş artışa tepki göstererek, bu durumun anayasal seyahat özgürlüğünü zedelediğini savundu.

Yasa teklifinde yurtdışı çıkış harcının, 2022’den bu yana sadece iki yıl içinde 10 kat artırıldığını belirten Ünsal, “Bu noktada her şeyden önce değişiklik teklifinin anayasal seyahat özgürlüğü hakkına aykırı. Seyahat özgürlüğü, anayasamızda temel hak ve hürriyetlerden birisi olarak kişi hakları içerisinde düzenlenmiştir ve bu hak anayasamıza göre sadece suç soruşturması ve kovuşturması sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek amacıyla sınırlandırılabilir. Sadece iki yıl gibi kısa bir sürede harcın 10 katına çıkarılması, seyahat özgürlüğüne ölçüsüz nitelikte fiili bir müdahaledir. Ayrıca kanun teklifi, teklifin bizzat kendi amacıyla dahi çelişkiye düşmektedir” dedi.

‘ÖZÜYLE BAĞDAŞMIYOR’

Teklifin genel gerekçesine bakıldığında 2024-2026 orta vadeli kalkınma programına atıfta bulunulduğunu ve vergi gelirleri içerisinde doğrudan vergilerin payının artırılmasına işaret edildiğini ifade eden Ünsal, “Bu çerçevede yasa teklifi de ağırlıklı olarak doğrudan vergi türlerine ilişkin düzenlemeler öngörmektedir. Tipik bir dolaylı vergi niteliğinde olan yurtdışı çıkış harcındaki fahiş artış, yargı paketinin özüyle de bağdaşmamaktadır” diye konuştu.

"BU HARÇ DEĞİL VERGİ"

Hukukçu Gönenç Gürkaynak yurt dışı harcının yasal olmadığını belirtti. Vatandaşın yurtd ışına çıkmak için harç ücreti ödemesi karşılığında devletten herhangi bir hizmet almadığını belirten Gürkaynak bunun bir harç değil vergi olduğunun altını çizdi.

Gürkaynak şu ifadelere yer verdi:

"Bunun bir harç olmadığı, bir vergi olduğu ve o verginin de Anayasa'nın 23. maddesine doğrudan aykırı olduğu kanaatindeyim.

Devletin bunun adını harç koymuş olması, o kamusal talebin hukuki niteliğini değiştirmez. Yurt dışına çıkmak isteyen bir Türk vatandaşının bu tutarı ödeyerek doğrudan yurt dışına çıkışı ile ilgili olarak elde ettiği belirli bir kamu hizmeti yoktur. Devlet eliyle herhangi bir yurt dışına çıkma hizmeti sağlanmakta değildir. Pasaport kontrolü, kolluk hizmeti kapsamındadır. Kamu hizmetlerinin neler olduğu bellidir ve bu tutara doğrudan bağlı ayrı bir kamu hizmet tarifi yoktur. Dolayısıyla bu bir harç değildir.

Anayasa’nın 23. maddesi uyarınca vatandaşın yurt dışına çıkma özgürlüğü yalnızca suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir. Tüm vatandaşlara vergi salıp bu verginin anında ödenmemesi halinde yurt dışına çıkış yasağı getirilmesi, Anayasa'nın 23. maddesinde ifadesini bulan seyahat özgürlüğünü, gerekçesiz, orantısız ve hakkın özünü ortadan kaldıracak şekilde kısıtlar.

Ayrıca bir tek bu vergi yönünden mali yükümlülüğün yerine getirilmemesinin anında yurt dışına çıkış yasağı sonucu vermesi, tüm vergiler ile bu vergi arasında vergi sisteminin işleyişine uygun olmayan bir hiyerarşi de yaratmaktadır. 100 milyonlarca TL gelir vergisi borcu olan yahut hakkında kamu zararına yol açmaktan 100 milyonlarca TL'lik dava yürüyen kişiler mahkeme hükmü kurulmaksızın ellerini kollarını sallayarak yurt dışına çıkabilirlerken, aynı anayasal seyahat özgürlüğünden yurt dışına çıkış vergisini o anda ödememiş bulunan kişiler istifade edememektedir."