Herkes pür dikkat kesilerek enflasyonun düşmesine bakıyor. Size şunu sorayım: Bu fiyat dengesinde enflasyon sıfırlansa ne olacak, ucuzluk mu gelecek?
Cevap vereyim: Hayır, hatta felaket olur.
Çok basit bir matematik sorusu ile başlayalım: Asgari ücret 335,1 $’dan 422,6 $’a yükseldiğinde refahınız artıyor mu? Hayır... Burada satın alacağınız ürünlerin fiyatı devreye giriyor.
Asgari ücret 335,1 dolarken aldığınız gıda ürünlerinin fiyatı 341,3 dolarsa sadece yüzde 3,8 oranında açlık yaşıyorsunuz demektir.
Oysa asgari ücretiniz 422,6 dolara çıktığında aldığınız gıda fiyatlarının toplamı da 487,0 dolara çıkıyorsa yüzde 15,2 oranında açlık yaşıyorsunuz demektir.
Asgari ücretiniz yüzde 28,6 artarken satın aldığınız gıda ürünlerinin fiyatı yüzde 42,7 artıyorsa maaşınız artarken açlık oranınız daha da artıyor demektir.
Bu örnek veriler ülkemizden… 2021 yılında ortalama asgari ücret 335,1 dolarken açlık sınırı 341,3 dolarmış. 2023 yılında ise asgari ücret dolar bazında yüzde 28,6 artışla 422,6 dolara yükseliyor ama açlık sınırı yüzde 42,7 artışla 487,0 dolara çıkıyor.
Dolar bazında ücret artışına karşılık alım gücünüz düşüyor.
Aralık 2021’de açlık sınırı fiyatı 300,8 dolardı. Şubat 2025’de açlık sınırı fiyatı 646,6 dolara yükseliyor. Dolar bazında açlık sınırı fiyatı tam olarak %115 yükseliyor.
Böyle bir durumda, dolar bazında yüzde 50-60 zam ne ifade eder ki? Sizin ücretiniz de dolar bazında aynı oranda artmalı ki, refah seviyesini koruyabilesiniz.
REFAH GETİRMEYEN BÜYÜME
2021 yılında açlık sınırı aylık 341 $ iken kişi başına gelir 9.601$. Kişi başına gelirle 2,34 kat geçinebiliyorduk. 2024 yılında kişi başına gelir 15.463 dolara yükseldi ama geçinme oranımız 2,27’ye düştü. Çünkü gıda fiyat artışı kişi başına gelir artışından daha yüksek oranda oldu. Ya da ülke gelir artışı sadece fiyat artışından kaynaklandı. Refah artışı sıfır…
Şimdi söyleyin kişi başına gelir 9.601 dolarken mi daha iyiydi yoksa 15.463 dolarken mi? Cevap belli… 9.601 dolarla daha çok ürün alabiliyorduk.
Grafiklerde Açlık Sınırı (Türk-İş) ve İstanbul fiyatları (İTO) görülmektedir. Her iki grafikten görüldüğü gibi dolar bazında yüzde 115’lik bir fiyat artışı yaşamış bulunuyoruz.
Bu fiyat dengesi bizi çoğu üründe-hizmette Avrupa ülkelerinden bile pahalı hale getiriyor.
Onlarda ücretler bizden 4-5 kat daha yüksek ama fiyat düzeyimiz aynı; hatta daha yüksek fiyatlara sahibiz. Avrupa’ya göre tek ucuz fiyatımız emek, yani insanımız.
Böyle bir dengede fiyat artış oranlarının sıfıra inmesi neyi ifade eder? Mesela açlık sınırı 600 doların üzerinde kalıp, hiç artmasa ne olur ki?
Burada iki faktör var: Ya ücret seviyesi daha yüksek düzeye çıkacak, ya da fiyat dengesi dolar bazında daha alt düzeyde denge bulacak? Bakın burada enflasyondan çok daha ciddi bir sorun yaşıyoruz.
Pahalılık olarak ifade edeceğimiz bu durum bizim için çok acı sonuçlar veriyor.
Mesela, fiyat artışını ekonomiyi yavaşlatarak durdurabilirsiniz. Ama pahalılık için gelir dağılımını ülke denge seviyelerine çekmeniz gerekiyor. Yani servet vergisi gerekiyor.
Faiz artırarak pahalılık düzeyi dengelenemez. Aşırı talep oluşturan o rantçı kesim vergilendirilmelidir. Aksi halde bugün yaşadığımız zenginlerin fiyat dengesi fakirleri mahvetmeye devam edecektir.
Pahalılığın dengeye oturması enflasyonun dizginlenmesinden çok ama çok zordur. Zaten bize pahalılık getiren politikalar belli değil mi? Erdoğan’ın Nass… politikası sadece enflasyona yol açmadı, daha acı sonuç olarak pahalılığa yol açtı.
Mehmet Şimşek sadece enflasyona dikkat çekiyor ama pahalılık konusunda hiç önlem açıklamadı. Zaten her girişimi de Saray’dan döndü.
Tekrar edelim: Bir mahallede ortalama gelir 100 lira ama 5 kişi 1000 lira gelirle harcama yapıyorsa o mahallede fiyat dengesi artık 100 liraya göre oluşmuyor. Şımarık-rantçı zenginin belirlediği veya yönlendirdiği fiyatlara mahallenin fakirleri de katlanmak zorunda kalıyor.
Bugün Türkiye’de enflasyon sorunundan daha ziyade bir pahalılık sorunu yaşanıyor. Bu fiyat dengesinde enflasyon sıfırlansa ne olur ki? Mesele pahalılığı ortalama gelire orantılı seviyeye çekebilmektir.
O nedenle talebi kısılması gereken kesim fakirler değil tam tersine zenginlerdir. Aksi taktirde enflasyon düşse bile pahalılık devam edecektir. Bilesiniz…
https://www.karar.com/yazarlar/ibrahim-kahveci/enflasyon-dusse-de-pahalilik-surecek-1603818
