Berlin Süreci çerçevesinde Batı Balkanlar’dan ve Avrupa Birliği’nden ülke liderleri 16 Ekim’de Arnavutluk’un başkenti Tiran’da bir araya geldi. Gerçekleştirilen 9’uncu Zirvede Balkan ülkeleri ile Avrupa Birliği arasında ilişkilerin gelişmesi, bölgede ekolojik ve dijital projelerin yerelleştirilmesi gündeme getirildi. Zaman zaman yaşanan Kosova-Sırbistan gerginliğine yönelik diyalog çağrısı Zirve vesilesiyle bir kez daha yinelenmiştir.
Yıllar önce 2014 yılında Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker’in Birlik içerisinde beş yıl boyunca genişleme olmayacak sözü Balkan ülkelerinde soğuk duş etkisi yaratmış, motivasyon düşüklüğüne sebep olmuştu. Balkan ülkelerinin Avrupa yörüngesinden çıkmaması için dönemin Almanya Şansölyesi Angela Merkel öncülüğünde Balkan bölgesi ile iş birliğini artırmak ve AB ittifakını güçlendirmek amacıyla aynı yıl içerisinde Berlin Süreci başlatılmıştır.
Berlin Süreci’nde yer alan ülkeler; Arnavutluk, Sırbistan, Bosna-Hersek, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Kosova’dır. AB’nin genişlemesi bağlamında ortaya koyulan süreç, aday Balkan ülkelerini Avrupa standartlarında işler bir piyasa ekonomisine dönüştürüp iş birliğinin ve uzlaşı kültürünün bu bölgelere yayılması hedeflenmektedir. Aynı zamanda sürdürülebilir ekonomik büyüme ve sosyal reformlarla bölge ülkelerinin AB şartlarını yerine getirebilecekleri bir konuma gelmesi istenmektedir.
Almanya Balkan ülkelerinin AB entegrasyonuna yönelik çabalarını takdir ederken, Fransa ise sürece karşı bazı çekinceler koymaktadır. Fransız yönetimi Balkan ülkelerinden yolsuzlukla mücadele, demokrasi ve bazı sorunların çözümü konusunda reformlar beklemektedir. Genişlemeye karşı Fransa’nın bazı çekinceleri karşılansa da bölgede sınır komşuluğu yapan diğer AB üyesi Balkan devletleri tarafından süreç tıkanabilmektedir. Tıkanan süreç Avrupa Birliği’nin imajına olumsuz bir izlenim katmakta, yaşanan belirsizlikler aday ülkeleri kısa vadeli projeler kapsamında Rusya ve Çin’e yakınlaştırmaktadır.
Ukrayna ve Rusya arasında başlayan savaş Batı Balkanların AB entegrasyonunu önemli hale getirmiştir. 2013 yılında Hırvatistan’ın üyeliğinden sonra durağanlaşan genişleme süreci savaş ile birlikte yeniden hızlanmıştır. Aday Balkan ülkelerinin AB tek pazarına uyumunu artırmak için 2020 Sofya Zirvesi’nde Avrupa’nın bütünleşmesi perspektifinden hareketle dört özgürlük alanı üzerinde durulmuştu. Bunlar; malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımıydı. Geçen yıl gerçekleşen toplantıda bölge ülkeleri arasında kimlikle seyahat ve üniversite diplomalarının karşılıklı tanınması kararlarının alınmasıyla idealize edilen gayeler teker teker yerine getirilmeye başlanmıştır. 2019 yılında da buna benzer bir uygulamayı telefon mobil dolaşım ücretlerinin (roaming) kaldırılmasında görmüştük. Böylelikle kişilerin iletişimi ve serbest dolaşımı üzerindeki engeller ortadan kalkmaya başlamıştır. 20 milyonluk bir nüfusu barındıran bölge rekabet gücünü artırmak ve yatırımcı çekmek amacıyla AB ile koordineli çalışmalar yürütmektedir.
Kosova ve Sırbistan’ın üyelik çabalarına da değinmek gerekirse hem toplantılarda hem de toplantı dışı demeçlerde bu iki ülkenin aralarındaki anlaşmazlığı çözemediği sürece AB’ye üye olamayacağı net belirtilmektedir. Bunun yanında, Kosova’nın bazı Avrupa Birliği üyeleri tarafından tanınmaması, Sırbistan’ın ise Rusya yaptırımlarına gönülsüz davranması bu iki ülkenin AB yolculuğunu yavaşlatan etmenlerden bazılarıdır.
Özetle, Batı Balkanlar’daki aday ülkeler Avrupa Birliği müzakere fasıllarını yerine getirme konusunda bir atalet yaşadığı bilinmektedir. Rusya ve Çin bölge ülkelerinde yatırım kartını masaya sürmektedir. Bunun yanında Rusya’nın geçmişten gelen kültürel etkisi halen bu coğrafyada hissedilmektedir. Ukrayna Savaşı dolayısıyla bloklaşmanın arttığı bir dünyada Avrupa, Batı Balkanları kendi bloğunda görmek istemektedir. AB bu bölgeye ekonomik ve siyasal boyutta destek vermektedir. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen enerji krizinin etkilerini Balkanlarda minimize etmek amacıyla toplantıda açıklamış olduğu 1 milyar Euro’luk enerji destek planı bunlardan bazılarıdır.